Minimaal een keer in je leven moet je als verpleegkundige een infuus aan kunnen leggen.
Daarom hechten opleidingen veel waarde aan het vak medisch rekenen. Met dit vak leer je
namelijk precies hoe je aan de hand van de juiste berekeningen het infuus op de juiste
snelheid in kunt stellen. Een van de infusen waar je mee te maken krijgt, is een
druppelgestuurd infuus. Bij dit infuus draait het om het aantal druppels per millimiter. Aan
de hand van het aantal druppels en de beschikbare vloeistof kun jij uiteindelijk de
druppelsnelheid berekenen. Onderstaande informatie geeft jou alle inzichten die je nodig
hebt om je op dit onderdeel van de toets medisch rekenen voor te kunnen bereiden.
Inhoudsopgave
Wat is de druppelsnelheid berekenen?
Op welke manieren kun je de druppelsnelheid berekenen?
Extra voorbereiding op druppelsnelheid berekenen
Wat is de druppelsnelheid berekenen?
Er bestaan twee verschillende infusen, uitgezonderd van het geven van sondevoeding. De
een is een volumegestuurd infuus, waarbij gekeken wordt naar een doorloopsnelheid van
milliliters per minuut. De ander is een druppelgestuurd infuus, waarbij er een bepaald aantal
druppels per milliliter per minuut worden toegepast. Dit infuus is minder nauwkeurig dan
een volumegestuurd infuus, maar is uitermate geschikt wanneer je voor langere tijd vocht
moet toedienen bij een patiënt.
Het toedienen van dit vocht gebeurt via een naald, waarbij een plastic canule in de ader van
de patiënt gezet wordt. De vloeistof zit in een infuuszak en loopt via een slang. Halverwege
zit een druppelaar, waarmee het aantal druppels per minuut geregeld kunnen worden. Op
deze manier kan precies bepaald worden hoeveel vloeistof er binnen een bepaalde tijd
toegediend kan worden en wordt het goed in de gaten gehouden. Hiervoor moet je weten
dat er 20 druppels per milliliter door de slang lopen. Wanneer er een bloedtransfusie
plaatsvindt met een druppelgestuurd infuus wordt er uitgegaan van 18 druppels per
milliliter.
Er bestaan twee verschillende infuusleidingen. Hierdoor wordt er bij de druppelsnelheid
berekenen ook op twee manieren gerekend. Zo kan er gekeken worden naar de totale
hoeveelheid vocht aan de hand van druppels per milliliter, maar ook in milliliter per uur. Dit
is afhankelijk van de manier van toedienen. Een gewone infuusleiding gaat uit van het aantal
druppels per milliliter. Een dial-o-flo is voor het eenmalig nauwkeurig toedienen van een
vloeistof en gaat dus uit van een aantal milliliter per minuut of per uur.
Op welke manieren kun je de druppelsnelheid berekenen?
Om de druppelsnelheid berekenen te gaan kan er gebruik worden gemaakt van twee
verschillende formules. Dit heeft te maken met welke toediening er plaatsvindt. Het maakt
hierbij niet zoveel uit of je rekent met druppels of met milliliters per tijdsbestek. Te allen
tijde wordt de druppelsnelheid bepaalt aan de hand van de inloopsnelheid van een infuus.
De druppelsnelheid berekenen bij een gewone infuusleiding gebeurt met het
geheugensteuntje van 20 druppels per milliliter. Op de verpakking van een infuusleiding
staat precies weergegeven hoeveel druppels er per milliliter zijn, maar voor het gemak
wordt hier gebruik gemaakt van de meest standaard regel. De formule voor het berekenen
van de druppelsnelheid is: volume in mL x druppels/mL = aantal druppels/minuut. Wanneer
je het naar uren om moet zetten, moet je het vermenigvuldigen met het aantal minuten dat
in deze uren zit.
Een rekenvoorbeeld: In 24 uur tijd krijgt een patiënt een infuus van 1000 mL NaCl 0,9%. Hoe
groot is de druppelsnelheid?
Bekijk hiervoor eerst de formule die hierboven gegeven is. Je weet dat er 1000 mL
toegediend moet worden en dat de standaard 20 druppels per mL is. 1000 mL x 20 druppels
= 20.000 druppels in 24 uur. 24 uur is 1440 minuten. 140 minuten staat gelijk aan 2000
druppels. Per minuut wordt dit 13,8 druppels. De druppelsnelheid moet ingesteld worden op
14 druppels per minuut.
Het aantal milliliter per uur uitrekenen
Een precisieregelaar, ook wel een volumetrische pomp genoemd, wordt op het aantal
milliliter per uur ingesteld. Hiervoor geldt de formule het Volume in mL = mL / uur. Wanneer
er in 24 uur 2000 mL aan isotonische zoutoplossing 0,9% moet worden toegediend en deze
in zakken van 500 mL aangeboden worden, is het van belang dat je hierbij de juiste
doorloopsnelheid bereken kan. Hiervoor kijk je eerst naar het aantal milliliter in uren. Dit zijn
er 2000 in 24 uur. Je moet het echter per uur kunnen instellen. Hiervoor deel je 2000 door
24. Dit komt ongeveer uit op 83. Je stelt het infuus in op 83 mL per uur.
De druppelsnelheid berekenen is vaak eenvoudiger dan wanneer je het aantal milliliter per
uur aan moet geven. Echter kun je jezelf hier ook in vergissen. Bij een volumetrische pomp
kun je namelijk direct het aantal milliliters aflezen, terwijl er bij een druppelgestuurd infuus
nog een extra tussenberekening gemaakt moet worden om het aantal druppels per
millimeter vast te stellen. Het is daarom belangrijk dat je ermee aan de slag gaat om zoveel
mogelijk te oefenen. Hiervoor zijn er nog een aantal oefeningen opgesteld, zodat je nog
meer inzichten krijgt in de mogelijkheden en de vragen die er aan jou gesteld kunnen
worden.
Meneer Peters heeft een maagbloeding gehad. Hij heeft een Hb van 4,9 mmol/L. Hiervoor
krijgt hij twee zakken bloed, die beide in 3 uur in moeten lopen. Een zak bloed is 350 mL.
Kun je de druppelsnelheid berekenen voor het infuus van meneer Peters? (6.1 2)
Enkele korte voorbeelden van een druppelsnelheid
Een patiënt heeft zakken glucose-zout 5% van 500 mL per stuk. Hierbij krijgt ze 2 liter per 24
uur van. Wat is de druppelsnelheid voor dit infuus? Hoeveel mL vloeistof is er na 3 uur het
lichaam binnen gekomen? Je moet hiervoor in eerste instantie de liters omzetten in milliliter. Er is 2 liter vloeistof in 24
uur. 2 liter = 2000 milliliter. 2000 mL x 20 druppels = 40.000 druppels. Daarna ga je de uren
omzetten in minuten. Je moet hiervoor 24 vermenigvuldigen met 60. In 24 uur zitten 1440
minuten. Wanneer je dit antwoord weet, kun je doorgaan met de normale formule, namelijk
40.000 / 1400 = 27,8. Je stelt de druppelsnelheid in op 28 druppels per minuut.
In drie uur tijd is er een bepaalde hoeveelheid in het lichaam van de patiënt toegebracht.
Hiervoor moet je eerst weer gaan kijken naar het aantal minuten. In 3 uur zitten 180
minuten. In deze 180 minuten heeft de druppelsnelheid op 28 druppels per minuut gestaan.
Er zijn hierdoor 180 x 28 = 5040 druppels binnengekomen. Om de juiste hoeveelheid
millimeters te weten kun je 5040 delen door 20: namelijk 252 mL binnengekomen.
Om 12.00 uur is er een nieuwe zak opgehangen voor mevrouw. Na 1 uur is er 200 mL in het
lichaam verdwenen. Kun je de druppelsnelheid berekenen in dit uur? Wat moet de
druppelsnelheid worden wanneer de resterende inhoud uit de zak ook gebruikt moet
worden? Je kijkt eerst weer naar het aantal druppels binnen het aantal milliliter. 200 mL x 20 druppels
= 4000 druppels. In 60 minuten zijn deze druppels het lichaam in gegaan. 4000 / 60 = 66,67.
De druppelsnelheid stond bij dit infuus op 67 druppels per minuut.
De resterende inhoud van de zak is 500 – 200 = 300 milliliter. Dit zijn 300 x 20 druppels =
6000 druppels.
In vier uur zitten 240 minuten. Je deelt daarom 6000 door 240. Hieruit komen 25 druppels.
De nieuwe druppelsnelheid is dus 25 druppels per minuut.
Zelfs de grootste getallen te vereenvoudigen
Een patiënt krijgt een infuus toegediend. In de zak zit een bloedproduct van 260 mL. De
patiënt moet deze zak in drie uur tijd toegediend krijgen. Kun je de druppelsnelheid
berekenen?
Bedenk je hier goed bij dat bloed een ander aantal druppels per milliliter heeft dan een
andere vloeistof. Je moet in dit geval gaan rekenen met 18 druppels per millimeter. Een
infuuszak bevat in dit geval 260 mL x 18 druppels = 4680 druppels.
De 3 uur moet eerst omgezet worden naar minuten voordat je de druppelsnelheid
berekenen kunt. 3 x 60 minuten = 180 minuten.
Druppelsnelheid = druppels / minuten = 4680 / 180 = 26 druppels. De druppelsnelheid moet
dus ingesteld worden op 26 druppels per minuut.
De voorbeelden van de druppelsnelheid berekenen wordt hieronder uitgelegd, waarna
overgegaan wordt op het belang van oefenen voor de medische test en enkele tips die
hierbij horen.
Een patiënt krijgt een infuus, waarmee 4 flessen van 500 mL in 24 uur tijd moeten worden
toegediend. Hoe groot moet de druppelsnelheid zijn? Wat is de druppelsnelheid als er 1 liter
in een uur tijd gegeven moet worden?
Er zijn vier zakken van ieder 500 mL. Dit is 2000 mL in totaal. Ervan uit gaande dat het aantal
druppels per milliliter op 20 uitkomt, moet je de volgende berekening maken: 2000 x 20 =
40.000 druppels. Deze worden verspreid over 4 uur toegediend. In 4 uur zitten 240 minuten.
40.000 / 240 = 166,7 = 167 druppels per minuut.
Wanneer er in een uur tijd 1 liter moet worden toegediend, wat 1000 mL is, dan zijn er 1000
x 20 = 20.000 druppels beschikbaar. 1 uur = 60 minuten. 20.000 / 60 = 333.3 = 333 druppels
per minuut.
Voor sommige vloeistoffen zijn alleen zakken van 500 mL beschikbaar. Een patiënt moet
1200 mL van een bepaalde vloeistof toegediend krijgen. Dit gebeurt in 12 uur. Hoeveel
zakken gebruik je hiervoor en wat is de uiteindelijke druppelsnelheid?
1200 / 500 = 2,4. Je hebt dus 3 zakken nodig om de patiënt de juiste hoeveelheid vloeistof
toe te kunnen dienen.
Om de druppelsnelheid berekenen te gaan, moet je eerst kijken hoeveel druppels er in deze
hoeveelheid zitten. 1200 x 20 = 24.000 druppels.
In 12 uur zitten 720 minuten. De 24.000 druppels moeten dus verspreid over 720 minuten
worden toegediend. 24.000 / 720 = 33,3 druppels. De druppelsnelheid komt hierdoor op 33
druppels per minuut uit.
Extra voorbereiding op druppelsnelheid berekenen
Bovenstaande voorbeelden hebben je meer inzicht gegeven in de verschillende manieren
waarop je de druppelsnelheid berekenen kunt. Echter blijft het niet bij voorbeelden bekijken
en de bijbehorende uitwerking zien. Je moet uiteindelijk zelf aan de slag gaan met het
maken van oefeningen om jezelf zo goed mogelijk voor te bereiden op de toets medisch
rekenen. Je zult immers uiteindelijk een voldoende moeten halen voor de toets om jouw
diploma te krijgen. Deze voldoende komt er niet zomaar, waardoor een goede voorbereiding
van belang is.
Begin daarom bij de basisregels van rekenvaardigheid. Deze basisregels bestaan uit
verschillende sommen, waarbij jouw hoofdrekenen getest kan worden. Veel mensen
onderschatten dit onderdeel. Je hebt immers al vaak te maken gehad met hoofdrekenen
vanaf de basisschool. Echter kun je onnodig veel fouten maken doordat je jezelf niet goed
genoeg voorbereid hebt op de verschillende sommen. Maak daarom zoveel mogelijk
oefenvragen en zorg ervoor dat je alle regels onder de knie hebt voordat je met de
druppelsnelheid berekenen aan de slag gaat.
Zodra je de basisregels geoefend hebt, ga je door naar de praktijk. Niet alleen komt
druppelsnelheid berekenen hierbij kijken, ook zijn er veel andere onderwerpen waar jij jouw
vaardigheden mee moet tonen. Wissel daarom alle onderwerpen af, zodat je ervan
verzekerd bent dat je alles onder de knie hebt. Vergeet hierbij niet om de theorie goed door
te nemen. In deze theorie staat namelijk precies omschreven in welke stappen je moet
werken. Ook zijn er enkele tips en extra informatie gegeven waarmee jij uit de voeten kunt.
