Medisch rekenen is een belangrijk onderdeel van de opleiding tot verpleegkundige IG en kent meerdere onderdelen. Dit artikel gaat over medisch rekenen lichaamsgewicht. Wat is een gezond lichaamsgewicht en hoe bereken je de dosering van een medicijn dat je per kilogram gewicht dient toe te dienen? Wat is een body mass index (BMI) en hoe bereken je dat? Dat komt allemaal aan de orde in deze les.
Inhoudsopgave:
Een gezond lichaamsgewicht
Iedereen weet intussen wel dat overgewicht slecht is voor je gezondheid. Een te laag gewicht natuurlijk ook, maar dat komt in ons land minder voor. Geen mens is hetzelfde en ook verschillen mannen en vrouwen van elkaar. Leeftijd is ook van invloed. Als een kind al jong overgewicht ontwikkelt geeft dit in het algemeen een hogere kans op gezondheidsproblemen dan iemand die na zijn vijftigste een klein buikje ontwikkelt. Hoe gewicht zich verdeelt over het lichaam is ook van invloed op de gezondheid. Vet rond de middel (buikvet) is bijvoorbeeld schadelijker voor de gezondheid dan vet rond de heupen. Zelfs etnische achtergrond is soms van belang om mee te nemen in de beoordeling of iemand een gezond lichaamsgewicht heeft of niet.
Body mass index (BMI)
Om toch een uitgangspunt te hebben om te bepalen of iemand een gezond gewicht heeft, te zwaar is of juist te licht, is de BMI ontwikkeld.
Deze bereken je heel eenvoudig:
Stel, je bent een vrouw van 1 meter 70 lang en je weegt 65 kilogram, dan is je BMI: 65 / (1,70 x 1,70) = 65 / 2,89 = 22,49. Voor mannen is de berekening hetzelfde.
Of dit getal 22,49 een gezond gewicht vertegenwoordigt hangt ook nog af van de leeftijd. Ben je een kind, een oudere of behoor je tot de categorie ouderen?
Leeftijdscategorie 19 tot 70 jaar
- Ondergewicht bij een BMI lager dan 18,50
- Normaal gewicht bij een BMI tussen 18,5 en 25
- Overgewicht bij een BMI tussen 25 en 30
- Ernstig overgewicht (obesitas) bij een BMI hoger dan 30
- Extreme obesitas bij een BMI hoger dan 35
Leeftijdscategorie vanaf 70 jaar
- Ondergewicht bij een BMI lager dan 22
- Normaal gewicht bij een BMI tussen 22 en 28
- Overgewicht bij een BMI tussen 25 en 28 to 30
- Ernstig overgewicht (obesitas) bij een BMI hoger dan 30
- Extreme obesitas bij een BMI hoger dan 35
Leeftijdscategorie 2 tot 18 jaar
De BMI voor kinderen wordt op dezelfde wijze berekend als de BMI bij volwassenen. De grenzen die aangeven wanneer een kind te veel weegt, te weinig weegt of een normaal lichaamsgewicht heeft, liggen wel even anders dan bij volwassenen. Kinderen groeien natuurlijk en de BMI index verschuift hierdoor ook jaarlijks mee. Het is ook bij jongens en meisjes verschillend. Pakistaanse kinderen zijn in het algemeen wat fijner gebouwd en daardoor lichter in gewicht dan andere kinderen. Kinderen (en baby’s) zijn een aparte categorie.
Buikomvang
Als het overgewicht zich vooral concentreert rond de buik, dan brengt dat extra risico’s op hart- en vaatziekten met zich mee. Mannen hebben vaker vet rond de buik dan vrouwen. Bij vrouwen zit het weer vaker om de heupen. Een buikomvang van 88 cm of meer is voor vrouwen een verhoogd risico. Bij mannen is dit vanaf 104 cm buikomvang.
Buikomvang meten
De buikomvang meet je als volgt:
De betreffende persoon dient rechtop te staan. Je trekt dan een meetlint aan rond de middel, op de blote huid. Trek het niet strak aan, maar gewoon eromheen. De middel wil zeggen de plek tussen de onderste rib en de bovenkant van het bekken; ongeveer ter hoogte van de navel.
Medicijnen toedienen per kilogram lichaamsgewicht
Sommige medicijnen worden gedoseerd per kilogram lichaamsgewicht. Lichaamsgewicht wordt weergegeven in kilogrammen. Medicijnen krijg je meestal toegediend in milliliters of microgrammen. Hoe rekenen we hiermee om tot de juiste dosering te komen?
Een tip om deze berekeningen te maken is: kijk altijd eerst wat het voorschrift van de arts is en zet dit af tegen wat er aanwezig is aan medicijn. De vuistregel die je kan toepassen wordt dan:
voorschrift / aanwezig
of kort gezegd V / A.
Voorbeeld 1:
Een kind van 10 kg
Voorschrift arts: 60 mg/kg lichaamsgewicht per 24 uur, verdeeld in drie gelijke delen.
Aanwezig: een flesje met een concentratie van 0,2 g/ml
Hoeveel ml geef je per keer?
Antwoord:
Voorschrift: 60 x 10 = 600 mg totaal, in drie delen is 3 x 200 mg
Aanwezig: 0,2 g /ml of wel 200 mg / ml
1 ml geeft dus 200 mg en dat is precies wat de arts voorschrijft. Het antwoord is dus 1 ml.
De vuistregel: V = 200 en A = 200
V /A = 200 / 200 = 1.
Let op: In deze opgave is het verraderlijk dat het aanwezige medicijn in grammen is, maar dat het benodigde medicijn in milligrammen is. Dit dien je dus eerst gelijk te trekken.
Voorbeeld 2:
Een patiënt weegt 67 kg. Het voorschrift luidt 86 IE bloedverdunner per kg lichaamsgewicht toedienen. De bloedverdunner komt in ampullen van 2000 IE/ml. Hoeveel ml moet je optrekken om de juiste dosering voor je patiënt te verkrijgen? Je mag de uitkomst afronden op 1 decimaal achter de komma.
Antwoord:
Voorschrift: 86 IE x 67 = 5762 IE
Aanwezig: ampullen van 2000 IE per ml
Dus 1 ml geeft 2000 IE en ik heb nodig 5762 IE.
V = 5762 en A = 2000; 5762 / 2000 = 2,881. Afgerond op 1 decimaal geeft dit 2,9.
Advies
In voorbeeld 1 lopen kilogrammen, grammen, microgrammen en milliliters door elkaar heen. Dit kan best lastig zijn. Lees dus altijd de opgave eerst heel erg goed door. Belangrijk voor je overzicht is om altijd eerst te kijken naar wat er nodig is (het voorschrift van de arts) en wat er aan medicijn aanwezig is. Vergelijk geen appels met peren. Let er dus goed op hoe alle eenheden worden weergegeven.
Tenslotte is het raadzaam om heel veel oefenopgaven te maken. Zo ontwikkel je routine en snelheid. Dit voorkomt een hoop stress. Wij wensen je veel succes met de toets.
