Heb je ooit wel eens van concentraties gehoord? Als je dit nog niet hebt en je bent bezig met
de opleiding verpleegkunde is het belangrijk dat je jezelf vanaf nu goed in gaat lezen in dit
onderwerp. Deze komt namelijk terug op de toets medisch rekenen. Aan jouw vaardigheden
van medisch rekenen wordt veel waarde gehecht. Een verkeerde berekening kan immers
voor veel risico’s zorgen op de werkvloer. Niet alleen heeft het nadelige gevolgen voor jou
als werknemer, ook kan een patiënt met de verkeerde medicatie zieker worden of zelfs
overleiden. Wanneer je gaat oefenen met medisch rekenen is verdunnen een van de
onderdelen die je tegen gaat komen. Aan de hand van onderstaande informatie kun je aan
de slag gaan met de voorbereiding voor jouw naderende toets, om hier een goede score uit
te halen.
Inhoudsopgave
Medisch rekenen: verdunnen op basis van concentraties
Hoe gaat medisch rekenen met verdunnen in zijn werk?
Enkele voorbeelden van medisch rekenen met verdunnen
Waar je op moet letten bij medisch rekenen verdunnen
Medisch rekenen: verdunnen op basis van concentraties
Voordat je bij medisch rekenen verdunnen gaat toepassen moet je eerst meer weten over
concentraties. Zonder de algemene kennis kun je immers niet beginnen aan de
berekeningen en kun je al snel onnodige fouten gaan maken. Een concentratie geeft aan
welk gedeelte van een bepaalde stof in een andere stof zit. Dit kan in verschillende
eenheden aangegeven worden, zoals liters per 100 liter, grammen per liter of grammen per
kilometer. Het is dus als het ware een verhouding tussen stoffen en wordt aangegeven in
procenten.
Een concentratie van een oplossing is een massa- of volumeverhouding. 1 procent komt
hierbij overeen met 1 gram op 100 milliliter of 10 milligram op 1 milliliter. Neem
bijvoorbeeld fysiologisch zout. Dit is een oplossing van zout in gedestilleerd water. Een liter
fysiologisch zout bevat 9 gram opgelost zout. De concentratie NaCl in fysiologisch zout is 19
gram op 1000 mL. Dit komt neer op 0,9 procent. Deze berekening moet je onthouden
wanneer je aan de slag gaat met de medisch rekenen verdunnen, omdat dit vaak terugkomt
wanneer je een oplossing aan het maken bent.
Bij medicijnen worden concentraties op een andere manier aangegeven. Het aantal
werkzame deeltjes van een medicijn staat namelijk in Mol weergegeven. 1 Mol is 6 x 10 23 ,
een millimol (mmol) is 6 x 10 20 . Op een etiket van het medicijn staat dit vaak omschreven in
verschillende etappes. Ook staat hierbij hoeveel van een bepaald medicijn dit bevat. Als
voorbeeld: op het etiket staat dat 10 mL 1,54 mmol Na + en Cl bevat; 0,09 gram NaCl. Dit
betekent dat er per 10 mL oplossing 1,54 x 6 x 10 20 = 9,24 x 10 20 werkzame deeltjes inzitten.
1 mmol NaCl weegt 0,09 gram : 1,54 = 0,058 gram. 1 Mol NaCl weegt 1000 x 0,058 = 58
gram.
Hoe gaat medisch rekenen met verdunnen in zijn werk?
Wanneer je met medisch rekenen verdunnen gaat, moet je bovenstaande informatie goed in
je opnemen. Je gaat deze informatie namelijk nog nodig hebben bij de berekeningen. Zeker is je bepaalde vloeibare medicijnen moet gaan verdunnen kom je al gauw in de problemen
als je de basis niet kent. Daarnaast moet je rekening houden met verschillende stappen. Als
eerste moet je namelijk uitrekenen hoeveel milligram of milliliter je van een stof in de
gewenste concentratie nodig hebt. Daarna reken je uit hoeveel milliliter dit is van de
beschikbare oplossing. Je hebt hiervoor dus al twee berekeningen gemaakt. Wanneer je
weet hoeveel milliliter je nodig hebt, kun je deze hoeveelheid aanvullen tot de gewenste
hoeveelheid.
Met medisch rekenen verdunnen behoeft dus enkele stappen. We gaan dit verder
uitbouwen aan de hand van een rekenvoorbeeld.
Je hebt een glucoseoplossing van 10%. Hiervan moet 200 mL gemaakt worden van een
oplossing 5%.
5% betekent in dit geval dat er 5 gram per 100 mL of 10 gram op 200 mL beschikbaar is. Je
hebt een oplossing van 10%, wat 10 gram op 100 mL betekent. Je ziet dat je de helft van de
oplossing al beschikbaar hebt. Deze oplossing moet je daarom aanvullen tot 200 mL met
gedestilleerd water.
Maak een verhoudingstabel als hulpmiddel
Een ander voorbeeld van medisch rekenen verdunnen is als volgt. Op de afdeling waar je
werkzaam bent, is een oplossing van 10% aanwezig. Je hebt 500 mL nodig van 3%. Hoe moet
je deze verdunnen. Je kunt hiervoor een verhoudingstabel maken, zoals onderstaande.
Nodig: 3% Gram 3 3 x 5 = 15
mL 100 500
3% is 3 gram op 100 mL. Om 500 mL te maken, moet je 5 keer zoveel hebben. Hier komt 15
gram uit. Je hebt dus 15 gram nodig. Je gaat daarna over naar de tweede tabel.
Aanwezig: 10% Gram 10 15
mL 100 150 (100 x 1,5)
Zoals je ziet heb je 150 mL nodig van de beschikbare oplossing. Deze oplossing vul je aan tot
500 mL met gedestilleerd water.
We doen nog een medisch rekenen verdunnen voorbeeld voordat we over gaan naar de
lastigere voorbeelden. Je hebt een oplossing van 30% beschikbaar, welke verdund moet
worden tot 150 mL van 5%. Hoe kun je deze verdunnen om tot de gewenste oplossing te
komen?
Ook hier zou je weer dezelfde verhoudingstabellen kunnen maken. Je weet dat er 5% nodig
is, welke in 100 mL zit. Er is uiteindelijk 150 mL nodig. Dit is 1,5 keer 100 mL. Je moet daarom
ook 5 gram maal 1,5 doen. Dit is 7,5 gram.
Daarna kijk je naar de beschikbare oplossing. Er is een oplossing van 30 gram op 100 mL
aanwezig. Je kunt er hierbij voor kiezen om deze eerst te vereenvoudigen door te delen door
twee, maar je kunt er ook gelijk voor kiezen om naar het gewenste aantal grammen te
delen. In dit geval doen wij de rechtstreekse aanpak. Om van 30 gram 7,5 gram te maken,
deel je 30 door 4. Hierdoor moet je 100 mL ook door 4 delen. Hier komt 25 uit. Je moet dus
25 mL van de beschikbare oplossing pakken en deze aanvullen tot 150 mL om tot de goede
verdunning te komen.
Enkele voorbeelden van medisch rekenen met verdunnen
Op de toets medisch rekenen komt verdunnen voor in verhaalsommen. Hierbij wordt een
situatie geschetst uit de praktijk, waarnaar jij moet gaan berekenen op welke manier een
bepaalde oplossing verdund moet gaan worden. In de meeste gevallen bestaat deze vraag
uit een aantal deelvragen. De verschillende deelvragen leiden soms tot een totaalplaatje,
maar soms zorgt deze er ook voor dat de situatie verandert. Je moet daarom goed opletten
welke informatie er in de tekst gegeven wordt, zodat je op de juiste manier de berekeningen
toe kunt passen.
Een voorbeeld van medisch rekenen met verdunnen is dat jij werkzaam bent als diëtiste. Je
schrijft op een kinderafdeling babyvoeding voor van 210 mL met 15% glucose. In de
afdelingskeuken is een voeding aanwezig van 25% glucose-oplossing. Hoeveel milliliter van
de aanwezige voeding moet er gebruikt worden om tot het gewenste resultaat te komen.
Hierbij kijk je eerst naar wat er nodig is. 15% staat hierbij gelijk aan 15 gram per 100 mL. Om
dit naar de juiste hoeveelheid liters te brengen is er 2,1 x 100 = 210 mL nodig. Je moet
daarom ook 15 vermenigvuldigen met 2,1. Hier komt 31,5 gram uit. Deze neem je mee naar
de volgende berekening. Er is 25 gram per 100 mL aanwezig. Maak hier eerst 1 gram van,
waardoor er 1 gram per milliliter overblijft. Daarna kun je deze overzetten naar de 31,5
gram, waarbij de 4 ook vermenigvuldigd wordt met hetzelfde getal. Je hebt 126 mL nodig
van de aanwezige voeding.
Wijzigingen kunnen voorkomen in de vragen
Later wordt er een wijziging toegepast in de voeding. De 210 mL blijft hetzelfde, maar nu
moet er 12,5% glucose inzitten. Hoeveel milliliter wordt gebruikt van de aanwezige voeding
in de keuken?
Ook hier kijk je eerst weer naar wat nodig is. Er moet 12,5 gram uitkomen per 100 mL. Je
moet hier 210 mL van maken. Vermenigvuldig daarom 12,5 met 2,1 = 26,25. Je hebt dus
26,25 gram nodig.
Aanwezig is 25 gram per 100 milliliter. Vereenvoudig dit voor jezelf door er 1 gram per 4
milliliter van te maken. Je kunt daarna de 4 vermenigvuldigen met 26,25, waar 105 uitkomt.
Je hebt 105 mL nodig van de beschikbare voeding om de juiste oplossing te maken.
Meneer Jansen heeft een bedrijfsongeval gehad. Hij komt op de eerste hulp met een grote
wond aan zijn been. Preventief wordt er gereinigd met Citonol van 6%, zodat er geen
ontstekingen plaats gaan vinden. Je hebt 1 liter oplossing van 4,5% nodig. Hoeveel milliliter
van de aanwezige oplossing moet je gebruiken om de wond doelmatig schoon te kunnen
maken?
Met medisch rekenen verdunnen begint altijd met het bekijken van de benodigdheden. Er is
een liter aan 4,5% nodig. Dit houdt in dat er per 100 mL 4,5 gram aanwezig is. 1 liter is 1000
mL. 4,5 x 10 = 45. Er is 45 gram nodig voor de verdunning.
Aanwezig is 6 gram per milliliter, waaruit 45 gram gemaakt moet worden. 45 / 6 = 7,5. Je
moet daarom 100 mL x 7,5 = 750 mL gebruiken om de oplossing te kunnen maken aan de
hand van bovenstaande gegevens.
Ook thuis moet meneer Jansen gedurende 5 dagen de wondspoeling voortzetten. Hiervoor
moet hij gebruikmaken van een oplossing van 0,5%. Hoeveel milliliter oplossing is er nodig
zodat meneer 1 liter oplossing van 0,5% mee naar huis kan nemen? Ook bij deze vraag van medisch rekenen verdunnen heb je bovenstaande informatie nodig.
Alleen worden nu de verschillende getallen aangepast. Je gaat echter nog altijd hetzelfde te
werk. Er is een oplossing van 0,5% nodig. Dit is 0,5 gram per 100 milliliter. Om hier een liter
van te maken, moet je het vermenigvuldigen met 10. Je hebt dus 5 gram nodig. Aanwezig is
6 gram per 100 milliliter. Vereenvoudig dit eerst voor jezelf door het terug te brengen naar 1
gram. Je hebt 1 gram per 16,7 milliliter nodig. Door dit te vermenigvuldigen met 5 zie je dat
je 83,5 milliliter nodig hebt voor een dag. Om vijf dagen de wond schoon te maken moet er
83,5 x 5 = 417,5 milliliter aanwezig zijn.
Waar je op moet letten bij medisch rekenen verdunnen
Bovenstaande voorbeelden laten zien hoe je de verschillende vraagstukken op moet lossen.
Het is van belang dat je hier zelf ook mee aan de slag gaat. Je kunt jouw eigen schoolboeken
erbij pakken, maar ook extra opdrachten online vinden. Hoe je het ook aanpakt, je moet er
altijd voor zorgen dat je zoveel mogelijk aan de slag gaat met medisch rekenen verdunnen
om jouw vaardigheden te ontwikkelen. Daarnaast zijn er nog enkele dingen waar je op kunt
letten tijdens de voorbereiding en tijdens de toets.
Als eerste is het zaak om alle informatie goed door te nemen. De vraagstellingen kunnen vrij
lang zijn, waardoor je jouw concentratie dreigt te verliezen. Door ervoor te zorgen dat je
jouw aandacht bij de vraag houdt, kun je de gegeven informatie bijna niet over het hoofd
zien. Je kunt ook aantekeningen maken van de cijfers die je in de vragen tegenkomt. Door ze
voor jezelf op een rijtje te zetten, creëer je misschien meer duidelijkheid. Ook rangschik je ze
op deze manier direct in ‘nodig’ en ‘aanwezig’. Je hebt hierdoor sneller de juiste cijfers bij de
hand als je met medisch rekenen verdunnen gaat berekenen.
Ondanks dat je af en toe niet wilt oefenen is het belangrijk dat je dit blijft doen. Je
doorzettingsvermogen wordt hiermee op de proef gesteld. Wanneer je door blijft oefenen
tot de toets nadert, weet je zeker dat alle kennis vers in je geheugen zit en je iedere vraag
tot een goed einde kunt brengen. Hoewel het voor nu verloren tijd lijkt, kijk je er later met
een positief gevoel op terug. Je hebt immers een voldoende voor jouw toets en kunt jouw
diploma in ontvangst nemen.
