Als er een vak lastig genoemd mag worden tijdens de opleiding verpleegkunde is dit het vak
medisch rekenen wel. Niet alleen krijg je hier heel veel informatie voor jouw kiezen, ook
moet je veel verschillende rekenvaardigheden en extra kennis bezitten om iedere vraag te
kunnen beantwoorden. Veel studenten vinden het daarom lastig om met dit vak aan de slag
te gaan en er een goed cijfer voor te behalen. Als je toch een goed cijfer wilt halen en de
juiste voorbereidingen wilt hebben, kun je beginnen met het doorlezen van onderstaande
informatie wat betreft het onderdeel met medisch rekenen een verhouding berekenen.
Hierin staan verschillende handvatten en tips die jou op weg kunnen helpen.
Inhoudsopgave
Wat zijn verhoudingen?
Hoe kun je met medisch rekenen een verhouding berekenen?
Voorbeelden van met medisch rekenen een verhouding berekenen?
Extra voorbereidingen op de medisch rekenen toets
Wat zijn verhoudingen?
Verhoudingen worden bij medisch rekenen ook wel concentraties genoemd. Een
concentratie is de verhouding van de ene stof in het andere. Denk hierbij aan medicijnen, die
vaak een samenstelling zijn van verschillende stoffen. Deze verhoudingen kunnen op
verschillende manieren aangeduid worden, waardoor er ook met meerdere eenheden
gemeten kan worden. Met medisch rekenen een verhouding berekenen behoeft daarom
ook kennis van deze eenheden, zodat je al een beetje op weg wordt geholpen.
Een concentratie is dus een verhouding van stoffen. Met medisch rekenen deze verhouding
berekenen kan aan de hand van verschillende eenheden gebeuren. Zo kan er gekeken
worden naar het aantal milliliter in 100 mL, maar ook het aantal grammen per liter of het
aantal grammen per kilogram. Je moet hierdoor goed kijken wat er gevraagd wordt en met
welke eenheid dit wordt aangeduid. Soms moet je eerst om kunnen rekenen om tot het
goede antwoord te kunnen komen. Lees daarom alle vragen aandachtig voor en schrijf
eventueel de gegevens voor jezelf op.
Gewichten bepalen aan de hand van eenheden
Ook moet je weten hoe de verschillende gewichten bepaald zijn bij met medisch rekenen
een verhouding berekenen. Bij een concentratie komt 1 procent neer op 1 gram per 100 mL
of 10 mg op 1 mL oplossing. Bij fysiologisch zout is een oplossing van zout in gedestilleerd
water dus opgebouwd met 9 gram zout. De concentratie NaCl is 19 gram op 1000 mL, wat
neerkomt op 0,9 procent. De hoeveelheden staan vaak aangegeven op de etiketten van
medicatie. Je moet daarom altijd het etiket doornemen om te zien hoeveel procent er in het
medicijn zit.
Ook kan je met medisch rekenen een verhouding berekenen aan de hand van de Mol-
eenheid. Een mol staat voor 6 x 10 23 . Waterstof weegt hierbij 1 gram, koolstof 12 gram en
water 18 gram. Om uit te kunnen rekenen hoeveel een bepaalde stof in de medicatie weegt,
kun je aflezen van het etiket hoeveel er per 10 mL in zit. De berekeningen die hierbij
gemaakt worden, moeten goed doorgerekend worden wanneer je met mollen en millimollen te werk gaat. Een verkeerde plaatsing van de cijfers zorgt ervoor dat de juiste
hoeveelheid niet meer toegediend kan gaan worden.
Met medisch rekenen een verhouding berekenen wordt voor verschillende dingen gebruikt
in de zorg. Een daarvan is het berekenen van de concentratie binnen een bepaalde
medicatie om aan de hand hiervan de verschillende giften vast te kunnen stellen. Door te
berekenen hoeveel er van een bepaalde stof inzit, kun je namelijk doorrekenen totdat je het
gewenste aantal millimeter weet of dat het aantal tabletten is vastgesteld. Daarnaast zijn
verhoudingen van belang als je met de aanwezige oplossing een verdunning moet maken.
Een verdunning behoeft altijd een bepaald deel van de aanwezige stof, wat wordt aangevuld
met gedestilleerd water.
Hoe kun je met medisch rekenen verhoudingen berekenen?
Met medisch rekenen een verhouding berekenen kan voor veel zaken goed zijn. Je weet
immers op deze manier dat de patiënt altijd de juiste stoffen binnenkrijgt en dat de
medicatie goed aan kan slaan. Het kan namelijk zo zijn dat er meer van een bepaalde stof
binnen moet komen dan van de andere om de juiste werking te krijgen. Door goed op de
verhoudingen te letten, kun je de juiste hoeveelheid bij de patiënt toedienen. Je hebt
hiervoor verschillende formules.
Als eerste kun je het aantal procenten van een aanwezige stof berekenen. Denk hierbij aan
de lucht om ons heen. 100 liter lucht bevat 78 liter stikstof, 21 liter zuurstof en 1 liter aan
andere gassen. De concentratie van stikstof in de lucht is hierdoor 78 / 100 = 0,78. Onze
lucht bestaat voor 78 procent uit stikstof. Deze berekening kun je ook doorvoeren naar
andere concentraties. Met medisch rekenen een verhouding berekenen gebeurt hierdoor
vaak op procenten. Wanneer het op basis van mollen berekend moet worden, moet je er
ook rekening mee houden dat in Amerika en België de Hb-waarden aan de hand van gram
per deciliter worden gerekend. De omrekenfactor van mmol/L naar g/dL is 1,6 voor Hb-
waarden. Een waarde van 6,0 mmol/L komt hierdoor overeen met 6 x 1,6 = 9,6 g/dL.
Verschillende stappen doorlopen tot de berekening
Wanneer je met medisch rekenen een verhouding berekenen gaat om een verdunning te
maken, moet je verschillende stappen doorlopen. Als eerste ga je berekenen hoeveel
milligram of milliliter je van een bepaalde stof in een gewenste concentratie wilt hebben. Je
moet hiervoor kijken wat er nodig is en hoeveel milliliter dit moet worden. Jouw eerste stap
begint dus niet bij het bekijken hoeveel er aanwezig is, maar bij de benodigdheden. Pas
wanneer je dit op een rijtje hebt, kun je gaan kijken hoeveel milliliter dit is van de
beschikbare oplossing. De hoeveelheid die hieruit komt vul je aan tot de gevraagde
hoeveelheid.
Een klein voorbeeld voordat we doorgaan met de verschillende voorbeelden van met
medisch rekenen een verhouding berekenen. Je hebt een glucoseoplossing van 10% tot je
beschikking. Hiervan moet een oplossing van 200 mL aan 5% oplossing gemaakt worden. Er
is dus een 5% oplossing nodig, wat neerkomt op 5 gram per 100 mL of 10 gram op 200 mL.
Er is een oplossing van 10% aanwezig, wat neerkomt op 10 gram per 100 mL. Je moet
daarom 100 mL van de aanwezige oplossing aanvullen tot 200 mL met gedestilleerd water.
Op deze manier moet je alle verschillende verhoudingen gaan berekenen om tot de
gewenste oplossingen te komen.
Voorbeelden van met medisch rekenen verhoudingen berekenen?
Nu je weet wat verhoudingen zijn en waarvoor ze gebruikt worden, kan verder gekeken
worden naar hoe je via een uitwerking tot een antwoord kunt komen. Je hebt alle theorie
goed in je op genomen en eventueel aantekeningen gemaakt, waardoor ook de
uitwerkingen direct duidelijk voor je worden als je deze ziet. Onderstaande voorbeelden
kunnen jou meer inzicht geven in het oplossen van de verschillende vraagstukken, zodat je
uiteindelijk aan de hand van medisch rekenen verhoudingen berekenen kunt zonder dat je
hiervoor veel hulpmiddelen nodig hebt.
Meneer van der Poel heeft een bedrijfsongeval gehad. Hij heeft hier een open wond aan
overgehouden en gaat naar de Eerste Hulp. Om verdere ontstekingen te voorkomen, wordt
de wond preventief gereindigd met een oplossing van 6 procent. Je hebt als verpleegkundige
1 liter oplossing van 4,5 procent nodig. Hoeveel van de beschikbare oplossing moet je
gebruiken om de wond goed te kunnen reinigen? Er is een oplossing van 4,5 procent nodig. Dit is 4,5 gram per 100 mL. Er moet een liter van
gemaakt worden. Je vermenigvuldigt hiervoor met 10. Er is 45 gram nodig in de oplossing.
Daarna kijk je naar de aanwezige oplossing. Je weet dat er 6 procent aanwezig is, wat 6 gram
per 100 mL is. Dit moet uiteindelijk 45 worden. 45 / 6 = 7,5. Je moet daarom het aantal
milliliter vermenigvuldigen met 7,5. Je hebt dus 750 mL nodig om de wond op de juiste
manier te kunnen reinigen.
Verschillende mogelijkheden voor oplossingen
Meneer van der Poel mag naar huis, maar moet hierbij wel nog vijf dagen de wond goed
blijven reinigen. Hiervoor moet hij een oplossing van 0,5 procent gebruiken. Hoeveel
milliliter van de oplossing moet je hem meegeven zodat hij 1 liter oplossing mee naar huis
kan nemen om de wond schoon te blijven maken?
Je hebt een oplossing van 0,5 procent nodig. Dit is 0,5 gram per 100 milliliter. Om er een liter
van te maken, vermenigvuldig je dit met 10. Er is dus 5 gram per liter nodig van de oplossing.
Er is 6 procent aanwezig, wat neerkomt op 6 gram per 100 mL. Vereenvoudig dit eerst voor
jezelf door terug te rekenen naar 1. Je ziet dat er per gram 16,7 mL nodig is. 6 – 1 = 5. 100 –
16,7 mL = 83,5 mL per reiniging. Om alle dagen te kunnen reinigen heeft meneer 5 x 83,5 =
417,5 mL nodig.
Postoperatief moet je bij de patiënt een infuus van glucose/zout van 2500 mL per 24 uur
aangesloten hebben. Ook wordt er een kaliumchloride-suppletie van 50 mmol aan het infuus
toegevoegd. Er zijn infuuszakken van 1 liter glucose/zout en 20 milliliter ampullen van
kaliumchloride van 20 mmol aanwezig. Hoeveel infuuszakken van 1 liter glucose/zout maak
je klaar voor 24 uur? Hoeveel milliliter blijft er over? Hoeveel mmol (en hoeveel milliliter)
kaliumchloride voeg je hieraan toe?
Doseringen bepalend voor het aantal milliliter
Je hebt zakken van 1 liter tot je beschikking, waarvan je 2500 mL nodig hebt. Dit is 2,5 liter.
Je hebt dus drie zakken nodig van glucose/zout. Er blijft hierdoor 500 mL over.
De ampullen van kaliumchloride zitten in ampullen van 20 milliliter. Hiervoor is 20 mmol
voorgeschreven. Je maakt daarom de berekening op basis van de begingegevens. Er wordt
50 mmol per 2500 mL gegeven. Vereenvoudig dit naar 10 mmol, waardoor je 500 mL overhoudt. Door dit weer te berekenen zie je dat je 20 mmol per liter nodig hebt. 20 mmol
komt hierbij neer op 20 mL.
Verdeeld over de dag moet een patiënt vier doseringen van 125 mg Fluimucil toegediend
krijgen. Je hebt een flesje van 20 mg/mL tot je beschikking. Hoeveel procent is dit? Hoeveel
milliliter moet de patiënt per toediening krijgen?
20 mg/mL is 2000 mg per 100 mL. Dit komt neer op 2 gram per 100 milliliter. Je hebt 2
procent per dosering.
Om te bekijken hoeveel milliliter de patiënt toegediend moet krijgen, kun je een
verhoudingstabel maken. Hierbij zet je voor jezelf de verschillende milligrammen en
milliliters op een rijtje. Je begint hierbij met 2000 mg en 100 mL. Reken deze eerst terug naar
100 mg. Je hebt hier 5 mL voor nodig. Door deze door vier te delen heb je 25 mg op 1,25 mL.
Voeg deze twee antwoorden samen en je ziet dat er 125 mg per 6,25 mL nodig is per
dosering.
Extra voorbereidingen op de medisch rekenen toets
Als je nog niet helemaal zeker bent van je zaak zijn er verschillende mogelijkheden. De
eerste is om zelf zoveel mogelijk aan de slag te gaan met het oefenen van verschillende
vraagstukken. Hoe meer je met medisch rekenen verhoudingen berekenen gaat, hoe sneller
je een antwoord kunt gaan zien. Je gaat hierdoor geen onnodige fouten meer maken,
waardoor je ook binnen het werkveld voor zo min mogelijk risico’s zorgt. Aan de hand van de
kennis die je hebt opgedaan kun je namelijk sneller en accurater te werk gaan.
Als je er tijdens het oefenen van de vraagstukken achter komt dat je vastloopt, is het
wellicht verstandig om hiermee naar jouw docent te gaan. Wellicht weet deze persoon waar
het probleem ligt en word je weer op de goede weg geholpen. Als ook deze stap niet werkt,
kun je er ook voor kiezen om extra bijles te nemen. Tijdens deze bijles wordt er gerichter op
jouw problemen met de stof ingegaan, waarbij ook tijd wordt genomen om deze problemen
op te kunnen lossen. Hierdoor weet je zeker dat je uiteindelijk een voldoende gaat halen
voor de medisch rekenen toets en je met medisch rekenen verhoudingen berekenen kunt
zonder dat je nog aan jezelf twijfelt.
